De paus en ik.
Ik heb weinig op met religie. Ik beschouw het als een kruk met behulp waarvan mensen die zwak van geest zijn door het leven strompelen. De religie die me nog het minst stoort is het boeddhisme, die de weg naar het heil in het innerlijk van de mens zelf zoekt, niet in genade van boven. Het moderne christendom heeft goede kanten, maar naar mijn smaak is het te vergevingsgezind, te inschikkelijk en te meedogend. De religie die me het meest met afkeer vervuld is de islam. Voor islamieten ben ik niet alleen als westerling een minderwaardig wezen, maar bovendien als atheïst het toppunt van verdorvenheid. Ik maak me echt geen illusies over het lot dat mij in een door moslims gedomineerde samenleving te wachten staat.
Ik mag dan wel atheïst zijn (zoals mijn familie sinds drie generaties), maar ik hecht ook aan tradities en zo moet ik in navolging van Oriana Fallaci toegeven dat ik een cultureel-christelijke atheïst ben. Ik kan niet ontkennen dat gedurende zo’n 50 generaties mijn voorouders christenen zijn geweest, eerst rooms-katholiek, later Nederlands-hervormd. En ik kan ook niet ontkennen dat ik door die christelijke traditie mede gevormd ben.
Ik heb een grote bewondering voor Romaanse architectuur en ik ben tijdens vakanties dan ook veelvuldig in kerken aan te treffen (seculiere Romaanse bouwwerken zijn er nauwelijks). In die kerken drukte ik regelmatig de voetsporen van Paus Johannes Paulus II (die man is echt overal geweest), maar met hem heb ik nooit veel opgehad. Deze onverschilligheid veranderde met het aantreden van Paus Benedictus XVI. Mijn eerste reactie op de aankondiging van zijn verkiezing was een hartgrondig “oh, nee toch”, maar toen hij voor de eerste maal op het balkon verscheen, was ik onmiddellijk gefascineerd. Hij leek helemaal niet op de ‘Panzerkardinal’ of de ‘Rottweiler van God’ uit de berichtgeving.
Sindsdien heb ik steeds meer waardering voor de man gekregen. Volgens iedereen die hem kent is hij niet alleen buitengewoon intelligent, maar ook hoffelijk, hulpvaardig en bescheiden. Hij houdt van kunst en muziek. Hij heeft gevoel voor humor. Hij kan wat hij te zeggen heeft wondermooi onder woorden brengen en wel zo dat iedereen het kan begrijpen. En het belangrijkste van alles: hij praktiseert wat hij preekt.
Ofschoon mijn opvattingen over ethische kwesties vrijwel altijd diametraal tegenover die van Paus Benedictus staan, moet ik hem op het gebied van de interne kerkpolitiek op veel punten gelijk geven. Zo begrijp ik de katholieken niet die zo nodig gehuwde mannen, vrouwen en homoseksuelen in het priesterambt willen zien en de invloed van leken willen vergroten. Waarom zou men de katholieke kerk veranderen in een kloon van een kerk die allang bestaat: de anglicaanse kerk. Dat iemand een 2000 jaar oude traditie wil beschermen tegen de waan van de dag, kan ik best billijken. Zolang hij zijn opvattingen niet opdringt aan niet-katholieken, heb ik er geen enkel probleem mee.
De paus en de islam.
De denkbeelden van Paus Benedictus liggen in het seculaire Westen sterk onder vuur, niet alleen vanuit de ‘linkse kerk’, maar ook vanuit de zogenaamde ‘liberale katholieken’ (waarvan ik me dikwijls afvraag waarom ze zich überhaupt nog katholiek noemen). Merkwaardigerwijs lopen dezelfde personen over van begrip als het om moslims gaat, die niet alleen dikwijls dezelfde waarden verdedigen, maar opvattingen die nog veel reactionairder zijn. Deze 'jihad enablers' vinden dat men de religieuze gevoelens van moslims niet mag kwetsen, maar ze hebben er geen enkel probleem mee om christenen op hun ziel te trappen. Het schijnt ze niet overmatig te beroeren dat hun progressieve geestverwanten in islamitische landen aangevallen, vervolgd, in de gevangenis geworpen en vermoord worden en dat ze zelf in een islamitische heilstaat waarschijnlijk als eersten achter het prikkeldraad zullen verdwijnen. [Een voorbeeld van een progressieve moslim die niet de vertroebelde blik heeft van de westerse geweldsapologeten is Farid Ghadry, voorzitter van de Syrische Reform Partij.]
Het valt niet te ontkennen dat er punten van overeenkomst zijn tussen de islam en het katholicisme, die bij sommige gelegenheden, zoals een recente VN conferentie over bevolkingspolitiek, duidelijk naar voren komen. Daar ben ik niet blij mee. In het verleden koesterde ik de vrees dat er op grond van deze overeenkomsten een ‘unholy alliance’ zou kunnen ontstaan tussen katholieken en moslims. Ik zie liever de katholieken als bondgenoten van de seculieren in de strijd tegen de islam, dan de katholieken als bondgenoten van de islamieten in de strijd tegen de seculieren. Gelukkig heeft Paus Benedictus me duidelijk gemaakt welke onoverbrugbare verschillen (bijvoorbeeld ten aanzien van het gebruik van geweld voor religieuze doeleinden en het geloof in de 'rede') er bestaan tussen het moderne katholicisme en de islam. De islamitische opvattingen daaromtrent Middeleeuws noemen, is een belediging voor de Middeleeuwen!
Met het aantreden van Paus Benedictus is er een nieuwe wind gaan waaien in het Vaticaan. Qua dogmatisme ontlopen de communistische en de islamitische ideologie elkaar niet veel, maar waar Johannes Paulus II zich een onverzoenlijke vijand van het communisme toonde, was hij ten aanzien van de islam veel te goedgelovig. De mea culpa’s die hem in de mond bestorven waren, gaven bepaald niet het goede signaal af tegenover een godsdienst wiens voornaamste doel het nog altijd is om alle ongelovigen te bekeren, goedschiks of kwaadschiks. De Vaticaanse diplomaten onder leiding van de (gelukkig met pensioen gestuurde) staatssecretaris kardinaal Angelo Sodano en de (gelukkig overgeplaatste) islamkenner aartsbisschop Michael Fitzgerald zijn de afgelopen jaren alleen maar beducht geweest om islamieten, zelfs de meest radicale en vijandige, vooral niet voor het hoofd te stoten. Natuurlijk hadden zij een nobel doel: de bescherming van de bedreigde christelijke minderheden in islamitische landen, maar een dergelijke 'diplomatieke' (eufemisme voor laffe) houding keert zich uiteindelijk altijd tegen jezelf.
Zo niet Paus Benedictus. Politieke correctheid interesseert hem niet, hij zegt gewoon waar het op staat. De obligate getuigenissen van ‘respect’ voor de islam ontbreken niet (hij kan moeilijk tegen het standpunt van het Tweede Vaticaans Concilie ingaan), maar hij schroomt niet uitspraken te doen die bij moslims mogelijk niet goed vallen. Als kardinaal toonde hij zich een tegenstander van de toetreding van Turkije tot de EU, waar het een wezensvreemd element zou zijn. Hij is van mening dat er in de relaties tussen christendom en islam sprake dient te zijn van reciprociteit: christenen dienen in islamitische landen dezelfde rechten te hebben als moslims genieten in christelijke landen. [Een veelgenoemd voorbeeld van het tegendeel is het volgende: Saoedi-Arabië spendeert tientallen miljoenen euro’s aan de bouw van de grootste moskee van Europa pal naast het Vaticaan, terwijl christenen in Saoedi-Arabië geen enkele kerk mogen bouwen, geen bijbel mogen bezitten en praktisch gevangenen zijn binnen hun compounds.]
Recentelijk heeft een rede van de paus voor de faculteit van de Universiteit van Regensburg veel stof doen opwaaien. Daarin behandelde hij de relatie tussen godsdienst en rede, die in het moderne christendom vanzelfsprekend is, maar in de islam ontbreekt. Hij citeerde daarin Manuel II Paleologus, een 14e eeuwse Byzantijnse keizer die weinig fraais kon ontwaren in het nieuwe dat de islam had gebracht (wat niet zo verwonderlijk is, want zijn rijk werd constant door agressieve islamieten bedreigd). Zijn conclusie was dat het gebruik van geweld ter verbreiding van het geloof tegen de wil van God is, een conclusie die Benedictus onderschreef. Of hij het ook met de kwalificatie van de islam als slecht en onmenselijk eens was, liet hij tijdens deze rede naar de mening van sommigen iets te veel in het midden. Dit feit is door onverantwoordelijke westerse media opgepikt en met ophitsende zinsneden als "Pope slams Islam" de wereld in geslingerd. [Volledige tekst, Enkele reacties in de pers en De dubieuze rol van de BBC en andere Engelstalige media.]
De reacties waren voorspelbaar: scheldpartijen, bedreigingen, aanvallen op kerken en zelfs de moord op een non. Uitbarstingen van verbaal en fysiek geweld dus. De logica van deze in hun gevoelens gekwetste gelovigen kan men als volgt samenvatten: 'Iedere suggestie dat de islam (of Mohammed) gewelddadig zou zijn, is een schandalige provocatie. Daar zijn wij boos over. Zo boos dat het onvermijdelijk is dat wij gewelddadig worden. Onze gewelddadigheid is dus jullie schuld.' De reacties van de Westerse media volgden aanvankelijk het bekende treurige patroon: 'Natuurlijk geldt de vrijheid van meningsuiting ook voor Paus Benedictus, maar zijn uitspraken zijn dom. Had er dan niemand van tevoren naar de tekst gekeken en hem duidelijk gemaakt dat die aanstootgevende passages eruit moesten? Men weet toch hoe gespannen de situatie is.' De westerse politici, met uitzondering van Angela Merkel (de enige kerel in de EU!) hielden angstvallig hun mond.
Gelukkig heeft Paus Benedictus geen bakzijl gehaald. Hij heeft weliswaar ‘diepe spijt’ betuigd (volgens sommigen een beetje te vaak), maar niet voor zijn uitspraken als zodanig, die naar zijn mening zijn misverstaan, maar over het feit dat moslims zich gekwetst voelden door het gewraakte citaat. De opvattingen van de Byzantijnse keizer waren niet de zijne, liet hij weten. Hij nodigde moslims uit kennis te nemen van de hele tekst, enige zelfreflectie te betrachten en te erkennen dat alleen de rede een vruchtbare dialoog tussen religies mogelijk maakt. En zie, een goed voorbeeld doet goed volgen. Er kwamen ook andere reacties. Van mensen die opmerkten dat de orgie van geweld naar aanleiding van de woorden van de paus het beste bewijs vormt van zijn gelijk. En van mensen die vinden dat het Westen zijn veelgekoesterde waarden wel eens met wat meer overtuiging mag verdedigen. Er zijn er zelfs die denken dat ‘the Regensburg moment’ wel eens een keerpunt in de dialoog tussen moslims en christenen kan gaan betekenen. [Zie o.a. de artikelen van Jonah Goldberg, Reuel Marc Gerecht, Sandro Magister, Daniel Johnson, George Jonas, Richard John Neuhaus]
Ik hoop dat Paus Benedictus voortgaat zijn denkbeelden uit te dragen zonder zich te laten intimideren. En ik hoop dat hij Turkije (waar hij eind november verwacht wordt) zal mijden als de pest.
Ik heb weinig op met religie. Ik beschouw het als een kruk met behulp waarvan mensen die zwak van geest zijn door het leven strompelen. De religie die me nog het minst stoort is het boeddhisme, die de weg naar het heil in het innerlijk van de mens zelf zoekt, niet in genade van boven. Het moderne christendom heeft goede kanten, maar naar mijn smaak is het te vergevingsgezind, te inschikkelijk en te meedogend. De religie die me het meest met afkeer vervuld is de islam. Voor islamieten ben ik niet alleen als westerling een minderwaardig wezen, maar bovendien als atheïst het toppunt van verdorvenheid. Ik maak me echt geen illusies over het lot dat mij in een door moslims gedomineerde samenleving te wachten staat.
Ik mag dan wel atheïst zijn (zoals mijn familie sinds drie generaties), maar ik hecht ook aan tradities en zo moet ik in navolging van Oriana Fallaci toegeven dat ik een cultureel-christelijke atheïst ben. Ik kan niet ontkennen dat gedurende zo’n 50 generaties mijn voorouders christenen zijn geweest, eerst rooms-katholiek, later Nederlands-hervormd. En ik kan ook niet ontkennen dat ik door die christelijke traditie mede gevormd ben.
Ik heb een grote bewondering voor Romaanse architectuur en ik ben tijdens vakanties dan ook veelvuldig in kerken aan te treffen (seculiere Romaanse bouwwerken zijn er nauwelijks). In die kerken drukte ik regelmatig de voetsporen van Paus Johannes Paulus II (die man is echt overal geweest), maar met hem heb ik nooit veel opgehad. Deze onverschilligheid veranderde met het aantreden van Paus Benedictus XVI. Mijn eerste reactie op de aankondiging van zijn verkiezing was een hartgrondig “oh, nee toch”, maar toen hij voor de eerste maal op het balkon verscheen, was ik onmiddellijk gefascineerd. Hij leek helemaal niet op de ‘Panzerkardinal’ of de ‘Rottweiler van God’ uit de berichtgeving.
Sindsdien heb ik steeds meer waardering voor de man gekregen. Volgens iedereen die hem kent is hij niet alleen buitengewoon intelligent, maar ook hoffelijk, hulpvaardig en bescheiden. Hij houdt van kunst en muziek. Hij heeft gevoel voor humor. Hij kan wat hij te zeggen heeft wondermooi onder woorden brengen en wel zo dat iedereen het kan begrijpen. En het belangrijkste van alles: hij praktiseert wat hij preekt.
Ofschoon mijn opvattingen over ethische kwesties vrijwel altijd diametraal tegenover die van Paus Benedictus staan, moet ik hem op het gebied van de interne kerkpolitiek op veel punten gelijk geven. Zo begrijp ik de katholieken niet die zo nodig gehuwde mannen, vrouwen en homoseksuelen in het priesterambt willen zien en de invloed van leken willen vergroten. Waarom zou men de katholieke kerk veranderen in een kloon van een kerk die allang bestaat: de anglicaanse kerk. Dat iemand een 2000 jaar oude traditie wil beschermen tegen de waan van de dag, kan ik best billijken. Zolang hij zijn opvattingen niet opdringt aan niet-katholieken, heb ik er geen enkel probleem mee.
De paus en de islam.
De denkbeelden van Paus Benedictus liggen in het seculaire Westen sterk onder vuur, niet alleen vanuit de ‘linkse kerk’, maar ook vanuit de zogenaamde ‘liberale katholieken’ (waarvan ik me dikwijls afvraag waarom ze zich überhaupt nog katholiek noemen). Merkwaardigerwijs lopen dezelfde personen over van begrip als het om moslims gaat, die niet alleen dikwijls dezelfde waarden verdedigen, maar opvattingen die nog veel reactionairder zijn. Deze 'jihad enablers' vinden dat men de religieuze gevoelens van moslims niet mag kwetsen, maar ze hebben er geen enkel probleem mee om christenen op hun ziel te trappen. Het schijnt ze niet overmatig te beroeren dat hun progressieve geestverwanten in islamitische landen aangevallen, vervolgd, in de gevangenis geworpen en vermoord worden en dat ze zelf in een islamitische heilstaat waarschijnlijk als eersten achter het prikkeldraad zullen verdwijnen. [Een voorbeeld van een progressieve moslim die niet de vertroebelde blik heeft van de westerse geweldsapologeten is Farid Ghadry, voorzitter van de Syrische Reform Partij.]
Het valt niet te ontkennen dat er punten van overeenkomst zijn tussen de islam en het katholicisme, die bij sommige gelegenheden, zoals een recente VN conferentie over bevolkingspolitiek, duidelijk naar voren komen. Daar ben ik niet blij mee. In het verleden koesterde ik de vrees dat er op grond van deze overeenkomsten een ‘unholy alliance’ zou kunnen ontstaan tussen katholieken en moslims. Ik zie liever de katholieken als bondgenoten van de seculieren in de strijd tegen de islam, dan de katholieken als bondgenoten van de islamieten in de strijd tegen de seculieren. Gelukkig heeft Paus Benedictus me duidelijk gemaakt welke onoverbrugbare verschillen (bijvoorbeeld ten aanzien van het gebruik van geweld voor religieuze doeleinden en het geloof in de 'rede') er bestaan tussen het moderne katholicisme en de islam. De islamitische opvattingen daaromtrent Middeleeuws noemen, is een belediging voor de Middeleeuwen!
Met het aantreden van Paus Benedictus is er een nieuwe wind gaan waaien in het Vaticaan. Qua dogmatisme ontlopen de communistische en de islamitische ideologie elkaar niet veel, maar waar Johannes Paulus II zich een onverzoenlijke vijand van het communisme toonde, was hij ten aanzien van de islam veel te goedgelovig. De mea culpa’s die hem in de mond bestorven waren, gaven bepaald niet het goede signaal af tegenover een godsdienst wiens voornaamste doel het nog altijd is om alle ongelovigen te bekeren, goedschiks of kwaadschiks. De Vaticaanse diplomaten onder leiding van de (gelukkig met pensioen gestuurde) staatssecretaris kardinaal Angelo Sodano en de (gelukkig overgeplaatste) islamkenner aartsbisschop Michael Fitzgerald zijn de afgelopen jaren alleen maar beducht geweest om islamieten, zelfs de meest radicale en vijandige, vooral niet voor het hoofd te stoten. Natuurlijk hadden zij een nobel doel: de bescherming van de bedreigde christelijke minderheden in islamitische landen, maar een dergelijke 'diplomatieke' (eufemisme voor laffe) houding keert zich uiteindelijk altijd tegen jezelf.
Zo niet Paus Benedictus. Politieke correctheid interesseert hem niet, hij zegt gewoon waar het op staat. De obligate getuigenissen van ‘respect’ voor de islam ontbreken niet (hij kan moeilijk tegen het standpunt van het Tweede Vaticaans Concilie ingaan), maar hij schroomt niet uitspraken te doen die bij moslims mogelijk niet goed vallen. Als kardinaal toonde hij zich een tegenstander van de toetreding van Turkije tot de EU, waar het een wezensvreemd element zou zijn. Hij is van mening dat er in de relaties tussen christendom en islam sprake dient te zijn van reciprociteit: christenen dienen in islamitische landen dezelfde rechten te hebben als moslims genieten in christelijke landen. [Een veelgenoemd voorbeeld van het tegendeel is het volgende: Saoedi-Arabië spendeert tientallen miljoenen euro’s aan de bouw van de grootste moskee van Europa pal naast het Vaticaan, terwijl christenen in Saoedi-Arabië geen enkele kerk mogen bouwen, geen bijbel mogen bezitten en praktisch gevangenen zijn binnen hun compounds.]
Recentelijk heeft een rede van de paus voor de faculteit van de Universiteit van Regensburg veel stof doen opwaaien. Daarin behandelde hij de relatie tussen godsdienst en rede, die in het moderne christendom vanzelfsprekend is, maar in de islam ontbreekt. Hij citeerde daarin Manuel II Paleologus, een 14e eeuwse Byzantijnse keizer die weinig fraais kon ontwaren in het nieuwe dat de islam had gebracht (wat niet zo verwonderlijk is, want zijn rijk werd constant door agressieve islamieten bedreigd). Zijn conclusie was dat het gebruik van geweld ter verbreiding van het geloof tegen de wil van God is, een conclusie die Benedictus onderschreef. Of hij het ook met de kwalificatie van de islam als slecht en onmenselijk eens was, liet hij tijdens deze rede naar de mening van sommigen iets te veel in het midden. Dit feit is door onverantwoordelijke westerse media opgepikt en met ophitsende zinsneden als "Pope slams Islam" de wereld in geslingerd. [Volledige tekst, Enkele reacties in de pers en De dubieuze rol van de BBC en andere Engelstalige media.]
De reacties waren voorspelbaar: scheldpartijen, bedreigingen, aanvallen op kerken en zelfs de moord op een non. Uitbarstingen van verbaal en fysiek geweld dus. De logica van deze in hun gevoelens gekwetste gelovigen kan men als volgt samenvatten: 'Iedere suggestie dat de islam (of Mohammed) gewelddadig zou zijn, is een schandalige provocatie. Daar zijn wij boos over. Zo boos dat het onvermijdelijk is dat wij gewelddadig worden. Onze gewelddadigheid is dus jullie schuld.' De reacties van de Westerse media volgden aanvankelijk het bekende treurige patroon: 'Natuurlijk geldt de vrijheid van meningsuiting ook voor Paus Benedictus, maar zijn uitspraken zijn dom. Had er dan niemand van tevoren naar de tekst gekeken en hem duidelijk gemaakt dat die aanstootgevende passages eruit moesten? Men weet toch hoe gespannen de situatie is.' De westerse politici, met uitzondering van Angela Merkel (de enige kerel in de EU!) hielden angstvallig hun mond.
Gelukkig heeft Paus Benedictus geen bakzijl gehaald. Hij heeft weliswaar ‘diepe spijt’ betuigd (volgens sommigen een beetje te vaak), maar niet voor zijn uitspraken als zodanig, die naar zijn mening zijn misverstaan, maar over het feit dat moslims zich gekwetst voelden door het gewraakte citaat. De opvattingen van de Byzantijnse keizer waren niet de zijne, liet hij weten. Hij nodigde moslims uit kennis te nemen van de hele tekst, enige zelfreflectie te betrachten en te erkennen dat alleen de rede een vruchtbare dialoog tussen religies mogelijk maakt. En zie, een goed voorbeeld doet goed volgen. Er kwamen ook andere reacties. Van mensen die opmerkten dat de orgie van geweld naar aanleiding van de woorden van de paus het beste bewijs vormt van zijn gelijk. En van mensen die vinden dat het Westen zijn veelgekoesterde waarden wel eens met wat meer overtuiging mag verdedigen. Er zijn er zelfs die denken dat ‘the Regensburg moment’ wel eens een keerpunt in de dialoog tussen moslims en christenen kan gaan betekenen. [Zie o.a. de artikelen van Jonah Goldberg, Reuel Marc Gerecht, Sandro Magister, Daniel Johnson, George Jonas, Richard John Neuhaus]
Ik hoop dat Paus Benedictus voortgaat zijn denkbeelden uit te dragen zonder zich te laten intimideren. En ik hoop dat hij Turkije (waar hij eind november verwacht wordt) zal mijden als de pest.
